Pembagian Zaman Prasejarah

 ZAMAN PRA SEJARAH

Zaman Prasejarah merujuk kepada zaman yang masih belum mempunyai tulisan dan terbahagi kepada tiga zaman iaitu Mesolitik (Hoabinhian), Neolitik dan Logam manakala Zaman Proto-sejarah merujuk kepada zaman yang sudah mempunyai tulisan tetapi dalam aksara kuno seperti aksara India Selatan, Pali, Pallava danJawa Kuno dan ditulis dalam bahasa Sanskrit, Melayu Kuno dan Jawa Kuno. Di Pahang boleh dilihat daripada catatan bertulis asing terutmanya sumber dari China dan Arab-Parsi yang menyebut tentang lokasi seperti Peng heng, Peng heng dan Tiyumah yang merujuk kepada Pekan atau Pahang serta Pulau Tioman. Zaman ini juga boleh dilihat daripada konteks kepentingan Laluan Penarikan, sejarah Pekan Bandar Diraja, jumpaan seramik di Pulau Tioman, jumpaan arca patung dan kedatangan agama Islam.

Zaman Mesolitik (Hoabinhian)

Istilah ‘Hoabinhian’ telah diperkenalkan oleh seorang arkeologi Perancis mengambil sempena nama Hoa Binh yang merupakan sebuah kawasan di Hanoi, Vietnam. Pada sekitar 1920-an, beliau telah banyak menjalankan kajian arkeologi di gua-gua batu kapur di kawasan ini. Beliau telah menemui banyak alat pebel yang direpeh pada sebelah permukaan sahaja dan di dalam lapisan ini tiada tembikar. Maka, Colani telah mencadangkan dalam Kongres Ahli Arkeologi Timur Jauh pada tahun 1932, bahawa Mesolitik (Hoabinhian) ialah satu kebudayaan pemburu dan pemungut, sebelum Zaman Neolitik berlangsung. Sejak itu, Hoabinh telah diterima pakai sebagai satu kebudayaan yang telah berlangsung pada sekitar 12,000 – 5000 tahun yang lalu. Ini secara tidak langsung menunjukkan bahawa budaya Hoabianh adalah pengganti budaya Mesolitik yang tidak ditemui buktinya pada jangka masa tersebut di rantau ini. Hasil kajian arkeologi di Malaysia terutamanya di Gua Bewah Terengganu mendapati bahawa Zaman Mesolitik (Hoabinhian) ini menjangkau sehingga 16000 tahun dahulu.

Masyarakat zaman Mesolitik (Hoabinhian) maju dalam teknologi pembuatan alatan batu. Ciri utama alatan batu masyarakat ini berbentuk lonjong. Ia dihasilkan daripada batu pebble yang biasanya di repih pada sebahagian atau keseluruhan permukaan. Sesetengah tulang haiwan juga turut dijadikan alatan untuk berburu. Selain itu, aktiviti pemprosesan bahan mentah untuk dijadikan barang kegunaan seharian seperti tembikar juga semakin berkembang. Beberapa rangka manusia zaman Mesolitik (Hoabinhian) yang ditanam secara melutut di jumpai di Gua Cha, Kelantan, Gunung Runtuh, Gua Baik (Gol baik), Gua Cheroh and Gua Kerbau (Perak), Gua Bewah, Terengganu, Guar Kepah, Seberang Prai and Gua Niah (Sarawak). Rangka yang paling tua dijumpai di Gua Bewah berusia sekitar 14,000 tahun. Antara tapak-tapak tinggalan arkeologi zaman Mesolitik (Hoabinhian) yang ditemui adalah di:

• Gua Tok Long, Gunung Senyum, Temerloh (1951)

• Gua Sagu, Kuantan(1991)

• Gua Tenggek, Kuantan (1976)

• Gua Luas, Kuala Tahan (1976)

• Kota Tongkat, Jerantut (1920)

• Gua Kecil, Raub (1964)

Kapak Batu Hoabin

Perkakasan Batu Hoabinh

Zaman Neolitik

Zaman Neolitik dipercayai bermula pada sekitar 4000 hingga 5000 tahun yang lalu. Survei dan ekskavasi arkeologi semenjak awal 1900-an telah menemui bukti dan tinggalan kebudayaan Neolitik di seratus lebih tapak arkeologi di Malaysia. Tapak-tapak tersebut sering mendedahkan bukti dan tinggalan kebudayaan Neolitik di lapisan atas lantai tapak dalam bentuk serpihan tembikar tanah, kapak batu, pemukul kulit kayu, sisa-sisa makanan kadangkala pengebumian lunjur. Majoriti tapak kebudayaan Neolitik yang ditemui terdiri dari gua atau pelindung gua. Kadangkala tinggalan kebudayaan Neolitik juga ditemui di tapak terbuka di tebing sungai seperti di Hulu Tembeling, Pahang. Gua atau pelindung gua sering digunakan sebagai tapak penempatan atau pengebumian manakala tapak terbuka biasanya digunakan sebagai tapak penempatan. Walau bagaimanapun, kebanyakan tapak Neolitik di Malaysia yang dijumpai, khususnya semasa zaman kolonial, tidak mempunyai rekod survei atau ekskavasi arkeologi yang sistematik seperti pentarikhan kronometrik, pelan petak ekskavasi atau maklumat terperinci mengenai stratigrafi, lokasi artifak dan asosiasi jumpaan. Masyarakat ini telah mencapai kemajuan dalam teknologi pembuatan alatan batu. Alatan yang dihasilkan adalah sangat halus dan licin kerana mereka mahir mengasah dan mengilap mata tepi alatan batu seperti beliung, beliung berparuh, kapak batu, antan batu dan pisau tembeling. Masyarakat zaman Neolitik sudah pandai membuat rumah, membuka ladang dan menternak binatang. Gua pula telah dijadikan sebagai tempat persinggahan dan pengebumian. Selain itu, mereka mula bercucuk tanam dan menetap di kawasan kampung. Pada zaman ini mereka telah mula membuat periuk tembikar dan alat perhiasan diri. Rangka manusia zaman Neolitik yang ditanam secara lurus dijumpai di Gua Niah, Gua Lubang Angin (Sarawak), Gua Madai (Sabah) Bukit Tengku Lembu (Perlis), Gua Magala (Sarawak), Lubang Jeragan (Sarawak), Guar Kepah (Seberang Prai), Gua Kerbau (Perak), Gua Baik (Gol Baik, Perak), Gunung Cheroh (Perak) dan Gua Cha (Kelantan). Antara tapak tinggalan arkeologi zaman Neolitk adalah di:

• Tui Gold Mine, Padang Tunku, Pahang

• Kampung Telang, Kuala Lipis

• Bukit Cintamani, Bentong

• Kota Gelanggi, Jerantut

Beliung Batu Berparuh Gelang Tangan Kapak Tangan Kapak Batu Pisau Tembeling Serpihan Tembikar

Zaman Logam

Masyarakat Zaman Logam selalunya berevolusi daripada masyarakat yang mengamalkan budaya Neolitik dan petempatan mereka selalunya terletak di kawasan tepi sungai atau persisiran pantai. Mereka juga aktif dalam aktiviti perdagangan serta telah menggunakan alatan yang diperbuat daripada logam sama ada logam besi atau gangsa. Zaman ini boleh dibahagikan kepada dua zaman iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi. Zaman Gangsa bermula apabila ahli arkeologi menjumpai bahagian berupa permukaan gendang Dongson yang diperbuat daripada gangsa di Batu Pasir Garam, Hulu Tembeling pada tahun 1926 manakala di Telok Lubuk Puai dan Bukit Komel, Hulu Tembeling pula telah dijumpai bahagian bibir dipercayai serpihan daripada mangkuk gangsa. Jumpaan gendang Dongson dan mangkuk gangsa ini dapat dikaitkan dengan aktiviti perdagangan yang berlaku antara Semenanjung Tanah Melayu dengan daerah Dongson, di Vietnam dan dipercayai artifak gangsa tersebut dibawa ke Ulu Tembeling berdasarkan pentarikhan relatif paling awal sekitar antara kurun ke-3 SM hingga kurun ke-2 Masihi. Manakala Zaman Besi pula bermula apabila ahli arkeologi menjumpai alat-alat perkakasan yang diperbuat daripada besi seperti tulang mawas di Sungai Lembing, Kuantan pada tahun 1981 selain jumpaan alat besi bersoket di Bukit Jong, Kampung Nyiong, Tersang dan Kampung Jeransang (Jerantut-Kuala Lipis). Ia merupakan peralatan kuno yang juga ditemui di Perak, Selangor dan Terengganu. Taburan tapak Zaman Logam lain_yang_terdapat_di_Semenanjung_Malaysia_ialah_di:

• Batu Buruk, Kampung Gaung, Kampung Seberang Limbongan (Terengganu)

• Kampung Pencu, Muar; Lembah Bernam, Sungkai, Changkat Menteri dan Sungai Plus (Perak)

• Klang, Kampung Sungai Lang, Kampung Jenderam Hilir dan Sidu (Selangor)

Zaman Logam dipercayai bermula sekitar 500 tahun sebelum masihi. Masyarakat Zaman Logam berevolusi daripada masyarakat Neolitik dan petempatan mereka selalunya terletak di kawasan tepi sungai atau persisiran pantai. Mereka aktif dalam aktiviti perdagangan serta telah menggunakan peralatan yang diperbuat daripada logam sama ada logam besi atau gangsa. Ada pendapat menyatakan zaman ini boleh dibahagikan kepada dua zaman iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi dan ada yang mengatakan satu sahaja iaitu zaman gangsa/besi. Bukti awal tentang zaman Gangsa bermula apabila ahli arkeologi menjumpai bahagian berupa permukaan gendang Dongson yang diperbuat daripada gangsa di Batu Pasir Garam, Hulu Tembeling pada tahun 1926. Zaman Besi dikatakan bermula apabila ahli arkeologi menjumpai alat-alat perkakasan yang diperbuat daripada besi seperti tulang mawas di Sungai Lembing, Kuantan pada tahun 1981. Walaupun setakat ini artifak logam jenis lain seperti sabit, kapak, pisau pemotong dan loceng gangsa belum dijumpai di Pahang,_alat-alat_tersebut_adalah_antara_artifak_zaman_Logam.

Serpihan Gendang Dongson Tulang Mawas

Gendang Dongson

Zaman Logam dipercayai bermula sekitar 2500 tahun dahulu. Serpihan gendang dongson merupakan jumpaan awal yang sangat penting di Pahang. Ia pertama kali ditemui di Kampung Batu Pasir Garam yang terletak di tebing Sungai Tembeling, Pahang. Menurut Leong Sau Heng, “…the first Dongson type drums found in this country was in fact recovered after a great flood in Tembeling Valley in Pahang in 1926…” Sementara itu, menurut W. Linehan, jumpaan ini berlaku pada bulan Disember 1926 apabila banjir besar telah berlaku dan melimpahi tebing sungai Tembeling, Pahang sehingga banyak membawa kemusnahan di kawasan persekitarannya. Selepas banjir surut, ditemui beberapa objek yang sangat bernilai sejak zaman pra-sejarah dan proto-sejarah; antaranya ialah gendang Dongson. Jumpaan gendang Dongson ini dapat dikaitkan dengan aktiviti perdagangan yang berlaku antara Semenanjung Tanah Melayu dengan daerah Dongson, di Vietnam dan dengan gendang lain yang dijumpai di Klang (Selangor), Morib (Selangor), Batu Buruk (Terengganu), Kg Gaung, Besut (Terengganu) dan loceng gangsa di Kampung Pencu, Muar (Johor) dan dipercayai artifak gangsa tersebut dibawa ke Ulu Tembeling berdasarkan pentarikhan relatif paling awal sekitar kurun ke-5 Sebelum Masihi hingga kurun ke-3 Sebelum Masihi. Walaupun rupa bentuk fizikal artifak tidak berada dalam keadaan yang sempurna, ia tetap merupakan bukti penting dalam pensejarahan negeri Pahang. Pengkaji telah memberikan beberapa pendapat tentang fungsi gendang Dongson. Antaranya ialah sebagai lambang kedudukan sosial, peralatan ritual berkait dengan pertanian dan kematian.